Tại Diễn đàn “Năng l??ợng Việt Nam: Hiện tại và tương lai” vừa được Bộ Công thương tổ chức cuối tuần qua, Bộ Công thương cho biết, Việt Nam đang phải đối mặt với những thách thức trong lĩnh vực năng l??ợng khi nhu cầu năng l??ợng tăng cao trong bối cảnh nhu cầu cũng như các ràng buộc về môi trường ngày càng chặt chẽ, đã gây áp lực rất lớn cho việc đảm bảo an ninh năng l??ợng. Nhu cầu năng l??ợng của Việt Nam vẫn duy trì tăng trưởng ở mức tương đối cao trong giai đoạn 2015 - 2035 để đáp ứng tăng trưởng kinh tế.
Do đó, mục tiêu bảo tồn nguồn tài nguyên năng l??ợng, bảo vệ môi trường, ứng phó với biến đổi khí hậu; đồng thời, góp phần đảm bảo an ninh năng l??ợng quốc gia, phát triển bền vững nền kinh tế luôn là vấn đề được đặt ra hết sức cấp thiết.
Tại diễn đàn, nhiều chuyên gia cho rằng, chiến lược năng l??ợng cần phải đặt trong chiến lược về công nghệ mới giải quyết được sự căng thẳng trong cung - cầu năng l??ợng. Cùng với đó là ưu tiên phát triển các ngành công nghệ cao, thay vì các ngành “cổ điển” tiêu tốn tài nguyên và năng l??ợng; hướng tới hệ thống năng l??ợng sạch và an toàn với trục chính là các nguồn năng l??ợng tái tạo.
Đánh giá về phát triển năng l??ợng tại Việt Nam, PGS-TS Trần Đình Thiên, Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam, cho rằng: “Mô hình phát triển năng l??ợng của Việt Nam nhất thiết phải thay đổi, không thể cứ mãi duy trì mô hình tiêu tốn năng l??ợng rồi đòi hỏi hệ thống năng l??ợng phải đáp ứng tối đa”. Cũng theo ông Trần Đình Thiên, thời gian qua, Việt Nam phát triển công nghiệp hóa một cách “cổ điển”, mô hình tăng trưởng dựa quá lâu vào các ngành khai thác tài nguyên, công nghiệp truyền thống, các ngành công nghệ thấp tiêu tốn năng l??ợng. “Đơn cử như ngành nông nghiệp được xem là ngành tiêu tốn ít năng l??ợng nhưng thực tế không phải vậy”, ông Thiên dẫn chứng. Việt Nam đang duy trì, phát triển nền nông nghiệp chạy theo sản l??ợng. Mỗi tấn gạo chất l??ợng cao có thể bán giá bằng 10 tấn gạo chất l??ợng thấp. Trong khi để sản xuất ra 10 tấn lúa gạo chất l??ợng thấp, Việt Nam phải tiêu tốn nhiều hơn các loại nguyên liệu đầu vào, như diện tích đất trồng, nước, giống, phân bón, thuốc trừ sâu, bơm nước, xay xát, chuyên chở… “Việc này dẫn đến hiệu quả kinh tế thấp, tiêu tốn tài nguyên, tiêu tốn năng l??ợng ô nhiễm môi trường… Hiện lãng phí năng l??ợng trong công nghiệp ngành xi măng ở mức 50%, gốm sứ 35%, dệt may 30%, thép 20%, nông nghiệp 50%...”, ông Thiên cho hay. Theo ông Thiên, Việt Nam không thể cạnh tranh với chi phí năng l??ợng quá cao do sự lãng phí từ phía sử dụng. Do vậy, phải thay đổi toàn bộ tư duy và cách tiếp cận chiến lược năng l??ợng. Bên cạnh sự nỗ lực từ phía nguồn cung điện, thì tiết kiệm năng l??ợng trong sản xuất và tiêu dùng phải là bắt buộc chứ không chỉ là “cần lựa chọn”.
Tại diễn đàn, nhiều ý kiến cũng cho rằng, phải thúc đẩy việc tiêu thụ năng l??ợng trong một nền kinh tế thông minh, công nghệ hiện đại áp dụng vào cả sản xuất năng l??ợng và tiêu thụ năng l??ợng để giảm thiểu chi phí… Ngoài việc đảm bảo nguồn cung năng l??ợng bằng cách phát triển đồng bộ và hợp lý hệ thống nguồn năng l??ợng điện, khí, than, năng l??ợng sạch thì cũng cần đánh giá lại về xu thế trong sử dụng năng l??ợng trên thế giới; áp dụng các công nghệ hiện đại, tiết kiệm năng l??ợng. Ví dụ như xu hướng sử dụng ô tô vận hành bằng năng l??ợng điện, tòa nhà thông minh…
Thứ trưởng Bộ Công thương Hoàng Quốc V??ợng nêu thực tế: “Nhu cầu năng lương nước ta thời gian qua phát triển rất nhanh, đặc biệt là trong 5 năm gần đây với mức tăng trưởng năng l??ợng khoảng 9,5%/năm và tiếp tục tăng khá cao trong 15 năm tới. Nhu cầu tiêu thụ điện của Việt Nam tăng trung bình 13%/năm trong giai đoạn 2006 - 2010 và khoảng 11% trong 5 năm gần đây, dự kiến trong thời gian tới nhu cầu sẽ tăng trên dưới 10%”. Theo ông V??ợng, Việt Nam đang phải đối mặt với những thách thức trong lĩnh vực năng l??ợng khi nhu cầu năng l??ợng tăng cao. Từ một nước xuất khẩu năng l??ợng, Việt Nam đã trở thành nước nhập khẩu năng l??ợng.
Việt Nam phấn đấu giảm tiêu hao năng l??ợng bình quân từ 1% - 1,5%/năm, đây là mục tiêu đòi hỏi ph??i có những giải pháp mạnh mẽ hơn nữa trong vấn đề tiết kiệm năng l??ợng trên bình diện quốc gia. “Để giải quyết vấn đề năng l??ợng của đất nước, Bộ Công thương đang tập trung vào việc xây dựng cơ chế chính sách theo hai hướng tiếp cận. Một là, sử dụng năng l??ợng một cách tiết kiệm hiệu quả. Hai là, áp dụng các công nghệ thân thiện với môi trường để sản xuất năng l??ợng phục vụ cho nhu cầu năng l??ợng. Trong đó, có hướng tới nền kinh tế các bon thấp, tập trung vào năng l??ợng xanh, thay đổi mô hình sản xuất và tiêu dùng hiện tại theo hướng bền vững”, ông V??ợng cho hay.
Bộ Công thương cho biết, thời gian tới, trong bối cảnh các nguồn thủy điện đã cơ bản khai thác hết, Việt Nam đẩy mạnh khai thác các nguồn năng l??ợng tái tạo như điện mặt trời, điện gió, điện sinh khối… Mặc dù vậy, nhiệt điện than vẫn là nguồn năng l??ợng quan trọng trong những năm sắp tới trong nỗ lực chuyển đổi từ sử dụng nhiên liệu hóa thạch sang các dạng nguyên liệu không hóa thạch; đồng thời tăng cường sử dụng các nguồn năng l??ợng sạch, giảm phát thải nhà kính.